Φ-Ως

 

                     Διπλωματική Εργασία

 

Τίτλος:Φ-Ως

 

 

Καρακωνσταντή Ζαχαρώ

ΑΜ 1219

Εξάμηνο 10^ο

 

Επόπτες καθηγητές:

 

X.Κοντοσφύρης

Θ.Ζωγράφος

Ζ.Γοδόση

 

 

 

 

                          Φλώρινα 2023

 

 

1.Εισαγωγή

2.Τεκμηρίωση

3.Επιρροές

4.Η Εικαστική Πρόταση

5.Φωτογραφικό Υλικό

 

 

Ευχαριστώ θερμά τους καθηγητές μου Χ. Κοντοσφύρη και θ Ζωγράφο για την πολύτιμη βοήθεια τους σε όλη την πορεία του έργου μου. Την Σ. Αντανωκάκη για την επιμέλεια του ήχου. Την Τ. Ζωγράφου και την Α. Κάλτση για την βοήθεια υλοποίησης της εγκατάστασης . Τέλος την οικογένεια μου για την απόλυτη υποστήριξη και πίστη στις προσπάθειές μου.

 

 

 

 

1.Εισαγωγή

 

Το πεδίο έρευνας της πρότασης επιχειρεί σε πρώτο στάδιο να υφάνει έναν πολυδιάστατο ιστό. Eτερόκλητα έργα, φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους, τα οποία με κοινό παρανομαστή το φως δημιουργούν μια βιωμένη εμπειρία  που συνδιαλέγεται με την ανθρώπινη κλίμακα, τον χώρο, τον χρόνο, και την ύλη. Παράλληλα, μέσω του φωτός ερευνάται και δημιουργείται ένα περιβάλλον ανθρωποκεντρικό που στόχο έχει να διεγείρει την αντιληπτική ικανότητα του υποκειμένου, που δια μέσω της οράσεως αναγνωρίζει ισότιμα την υλικότητα με την σωματική υπόσταση και την νοητική λειτουργία. Ύλη ,σώμα και πνεύμα συμπλέουν προς αναζήτηση της αυτογνωσίας και της μεταξύ τους σύνδεσης και  επικοινωνίας.

 

ο Σκοπός

 

Η δημιουργία μιας οπτικής του φωτός ως αυτόνομης αισθητικής εμπειρίας μεταβάλλεται χρονικά (μεσημβρία  του Ήλιου)* δημιουργεί νέα περιβάλλοντα, επαναπροσδιορίζοντας συνεχώς και αέναα την σχέση του υποκειμένου τόσο με την ύλη ,τον χώρο  όσο και με τον εαυτό του. Τόσο η ύλη όσο και το σώμα συνδέονται με το φως για τη δημιουργία χώρων και Υπερ-Τοπίων  σε άμεση συνάρτηση  με την αντιληπτική αίσθηση του υποκειμένου προς τον εαυτό του και τον κόσμο. Η άντληση ιδεών και τελικά η θεμελίωση της επί-κοινωνίας έγκειται στην άμεση συνάρτηση Φωτός-Ύλης-Σώματος. Προέκταση του φαινομένου είναι η πραγματικότητα της νέας τεχνολογίας της ψηφιακής εποχής, των τερματικών χώρων, της ύπαρξης και της συνύπαρξης σε φωτεινές Υπερ –τοπίες.

 

 * Ως αληθή ηλιακή ημέρα ονομάζουμε το χρόνο που χρειάζεται το κέντρο του δίσκου του Ήλιου, για να κάνει δύο διαδοχικές μεσουρανήσεις (μεσημβρίες).

 

Η αφορμή

    

Η έρευνα και οι πειραματισμοί μου με το φως ξεκίνησαν με αφορμή την μελέτη και παρατήρηση όσον αφορά τον ρόλο και την χρήση του φωτός τόσο στην Βυζαντινή ζωγραφική, όσο και στην σύγχρονη γλυπτική και την ποίηση. Ιδιαίτερα μέσα από την ποίηση του Εμπειρίκου και το ποίημα του με τίτλο «Οδός φιλελλήνων» όπου το  καυτό ελληνικό φως το ίδιο, είναι ο διαμεσολαβητής της σύμπτωσης των ασυμβάτων.

 

               Εικονική  Ψηφιακή Μακέτα διπλωματικής

 

 

 2.Τεκμηρίωση

 

Στο Φως Των Φιλοσόφων

 

Ας αφήσουμε λοιπόν το φως να συστηθεί: «Γεννήθηκα πριν από αιώνες αιώνων, σε έναν Χώρο όπου δεν υπήρχε χώρος, και σε ένα Χρόνο όπου δεν υπήρχε χρόνος. ….»

( Γραμματικάκης, 2009 σελ.482)

 

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, το Φώς δεν είναι κάτι που βλέπουμε, αλλά κάτι μέσω του οποίου μπορούμε να δούμε. Το φως συνιστά κατάσταση και όχι ουσία. Στα τέσσερα θεμελιώδη στοιχεία του κόσμου που είχε προτείνει ο Εμπεδοκλής –το νερό, την φωτιά, την γη και τον αέρα– ο Αριστοτέλης αισθάνεται την ανάγκη να προσθέσει ένα πέμπτο: την πεμπτουσία. Το ίδιο το φως που ισούται με την ουσία του όλου. Κατέχει  ακόμη ξεχωριστή θέση σε όλες τις θρησκείες του κόσμου, και η σύγχρονη φυσική αποκάλυψε ότι αυτό συνδέει τις σημερινές θεμελιώδεις οντότητές της, που είναι πάλι τέσσερεις: ο χώρος, ο χρόνος, η ενέργεια και η ύλη. ….»( Γραμματικάκης, 2009)

 

Ορίζοντας: Το Φως

 

 Ως φως ορίζουμε το αίτιο μέσω του οποίου ερεθίζεται το αισθητήριο της όρασης προκαλώντας την ανάλογη αίσθηση. Οι πηγές φωτός διακρίνονται σε αυτόφωτες (το ίδιο το σώμα εκπέμπει φως) και ετερόφωτες (το φως τους προέρχεται μέσω πρόσκρουσης από άλλη πηγή) (Philips ,1964).

 

…Και Εγένετο:  φως _ χώρος

 

Στην σύγχρονη Αρχιτεκτονική το φυσικό Φως συνιστά την τέταρτη διάσταση του χώρου, το  άυλο στοιχείο της. Ορίζει τον χώρο, φανερώνει τα χρώματα ,αποκαλύπτει την υφή και την φόρμα της ύλης. Το παιχνίδι του φωτός με το σκοτάδι, η έντονη αντίθεση και η διαφορετική ποιότητα οδηγούν τον άνθρωπο να αποδεσμευτεί από κάθε αίσθηση υλικής πραγματικότητας (Philips ,1964).

 

Ο χώρος αποτελεί ένα συγκεκριμένο όριο που κανείς αυθόρμητα το βιώνει ως ένα αυθύπαρκτο τόπο, ως μία δομική και απόλυτη συνάρτηση, που μπορεί να υπάρχει . Ο Le Corbusier συνήθιζε να λέει πως το σημαίνον της Αρχιτεκτονικής είναι η επιδεξιότητα σύμπλεξης των όγκων μέσα από ένα σωστό και θαυμαστό παιχνίδι κάτω από το φως (Le Corbusier, 2000). Το φυσικό φως δεν είναι απλά η συμπλήρωση ενός δομημένου περιβάλλοντος αλλά συχνά δομεί ένα ξεχωριστό περιβάλλον (Kahn,1993).

 

Σε βλέπω

 

Ως φως ορίζεται η ανίχνευση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από το ανθρώπινο μάτι η οποία και εκλαμβάνεται ως αντίληψη. Αυτό συνεπάγεται πως το φως είναι η αιτία της όρασης. Συνεπώς το «σε βλέπω» προϋποθέτει φως(ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ) (Muller / Rudolf, 1969).

 

Το τρίτο μάτι

 

«Έβαλε (ο θεός) στα βάθη της..(της ψυχής).. ένα μάτι που βλέπει το αόρατο.

……….Κι έβαλε επίσης μέσα της το σκοτάδι της σύγχυσης,

που είναι η σκιά του φωτός…»

 

                                                                                                                                             Χαλίλ Γκιμπράν 

 

Στην εισαγωγή του στην Φαινομενολογία ο Sokolowski εγείρει ερωτήματα και δίνει απαντήσεις  για το πώς αντιλαμβανόμαστε τα υλικά αντικείμενα και κατ’ επέκταση τον χώρο, μέσα από το παράδειγμα του για τον κύβο. Μέσω όμως της αντιληπτικής ικανότητας, της μνήμης πρότερων εικόνων και της επεξεργασίας του νου το μερικό οπτικό ερέθισμα του κύβου συν-αποβλέπεται ως «όλον» (Sokolowski , 2003).

 

Το 1969 ο καθηγητής ψυχολογίας Arnheim διατυπώνει τον εξής ισχυρισμό: Η σκέψη σε ολόκληρο το φάσμα της τόσο σε σχέση με την Τέχνη όσο και με όλες τις οπτικές εμπειρίες έχει την βάση της στην αντιληπτική φύση του ατόμου. Με απλά λόγια όραση και σκέψη, αντίληψη και συλλογή του νου είναι μια ενοποιημένη διαδικασία  (Arnheim , 2007).

 

Προχωρώντας ακόμη βαθύτερα ο Foucault διατυπώνει  την βάση δημιουργίας της   αυτοσυνείδησης μέσα από την παρατήρηση της θέασης του κόσμου. Στο βιβλίο του Οι Λέξεις και τα Πράγματα(1966) ανέλυσε τον περίφημο πίνακα του Velazquez: Las Meninas(1656). Ο Foucault αποκάλεσε τον πίνακα «αναπαράσταση της αναπαράστασης», διότι στο περίφημο αυτό έργο απεικονίζονται πολλοί τρόποι οπτικής πραγματικότητας, καθώς αναπαριστά πλήθος αντικειμένων ,ανθρώπων όπως και το ίδιο το φως το οποίο  δημιουργεί έναν χώρο που δεν πέφτει αμέσως στην αντίληψη μας ,ένα δευτερογενή που καθορίζει μια υπερ –τοπία σε χρόνο παράλληλο. Σύμφωνα με την θεωρία του πρόκειται για μια νέα πολιτισμική άποψη μιας νέας σύγχρονης επιστήμης εστιάζοντας στην αυτοσυνείδηση και τον ρόλο του όντος. Τον ον αντιλαμβάνεται τον εαυτό του καθώς θεάται τον κόσμο γύρω του (Freeland, 2005).

3.Επιρροές

 

Ο Δανό-Ισλανδός Olafur Eliason ,σχεδιάζει την δομή των έργων του σε συνδυασμό με την  οπτική αντιληπτικότητα του θεατή. Στο μνημειώδες έργο του :The weather Project 2003 δημιουργεί στο Μουσείο Tate του Λονδίνου έναν τεράστιο θαλερό ήλιο(The Weather Project , 2003, φώτα μονής συχνότητας, αλουμινόχαρτο προβολής, μηχανές ομίχλης, φύλλο καθρέφτη, αλουμίνιο και σκαλωσιές, 26,7 x 22,3 x 155,4 m, Turbine Hall, Tate Modern, Λονδίνο). Η χρήση του φωτός για την δημιουργία του χώρου ,ο τρόπος που επιλέγει να ενεργοποιήσει την όραση ,την αντίληψη ,και κατά συνέπεια την σκέψη και τον ψυχισμό του θεατή είναι κάτι που με ενεργοποιεί και με επηρεάζει σε πολλαπλά επίπεδα αφού εμπίπτει και με τις δικές μου εικαστικές αναζητήσεις. (www.olafureliasson.net)

 

Η εικαστική εγκατάσταση με τίτλο The Blind Light ,του Antony Gormley, είναι αδιαμφισβήτητα ένα έργο που με ενέπνευσε και μου δημιούργησε την ανάγκη  να αναστοχαστώ την σχέση φως  χώρου ,χώρου και σώματος (Antony Gormley: Blind Light at the Hayward Gallery, London, Blind Light II 2007) . Το έργο θέτει σε αμφισβήτηση την αίσθηση του σώματος την σχέση με τον χώρο και τέλος την σχέση με τους υπόλοιπους επισκέπτες. Ο ίδιος ο Gormley δηλώνει: «Η αρχιτεκτονική υποτίθεται ότι είναι η τοποθεσία της ασφάλειας και της βεβαιότητας για το πού βρίσκεστε. Υποτίθεται ότι σε προστατεύει από τον καιρό, από το σκοτάδι, από την αβεβαιότητα. Το Blind Light υπονομεύει όλα αυτά». (www.antonygormley.com)

 

Τέλος ,ο τρόπος με τον οποίο ο Ν. Κεσανλής στο έργο του Η Μεγάλη Λευκή Χειρονομία 1964(«Μεγάλη Λευκή χειρονομία» ,1964 Ύφασμα μήκους 152 μ., Teatro La Fenice, Βενετία) επιχειρεί να κάνει μια ‘’κατάληψη’’ του χώρου μέσω μιας υλοποιημένης δράσης και μιας   αντικειμενοποίησης της χειρονομίας, όπως και τον ρόλο της οπτικής αντίληψης,  διασταυρώνεται με τις δικές μου προσπάθειες ανάδειξης  του υλικού και του χώρου κατ’ επέκταση (Αδαμοπούλου ,2000).

 

 

4.Η Εικαστική Πρόταση

 

Ο πρώτος χώρος ,ο υλικός ,αποτελείται από πολλαπλά πεδία διάφανης θερμοπλαστικής ζελατίνης , μία επίπεδη επιφάνεια ριζόχαρτου η οποία επικαλύπτεται από σπαράγματα κελύφους αυγών , σπαράγματα λευκού μαρμάρου και τέλος φύλλα αλουμινίου PE.. Το δίπολο της  σύνθεσης του βιομηχανικού υλικού (θερμό- πλαστική μεμβράνη/ χρυσά φύλλα αλουμινίου PE) και του ακατέργαστου οργανικού στοιχείου (κέλυφος αυγών/Μάρμαρο) συνδιαλέγονται με τον  χώρο, δια μέσω του φωτός. Το αποτέλεσμα αυτού, μια αέναη ατμόσφαιρα μέσα από την μεταβαλλόμενη αίσθηση της κίνησης  της γλυπτικής σύνθεσης , των διαθλάσεων και αντικατοπτρισμών του φυσικού φωτός.

Η επιλογή των υλικών ανάγεται κυρίως στην ποιότητα της  συμπεριφορά τους σε σχέση με τις ιδιότητες του φωτός. Η διαφάνεια της θερμό-πλαστικής μεμβράνης αλλά και η επιφάνεια των φύλλων αλουμινίου  δίνουν στον υπερθετικό βαθμό το στοιχείο της αντανάκλασης της ,της διάθλασης ,και της διάχυσης ενώ τα σπαράγματα από το κέλυφος των αυγών και του μαρμάρου απορροφούν το φως και στην συνέχεια το διαχέουν προσδίδοντας του νέες ποιότητες.

 

Οι όγκοι στα ιδιαίτερα αυτά γλυπτά είναι εύπλαστοι, ενώ παράλληλα δίνουν την εντύπωση της ελαφρότητας, δημιουργημένοι και υποταγμένοι στην χειρονομιακή πρόθεση του δημιουργού τους. Αναδιπλώνονται και υπάρχουν στον χώρο ως δήλωση ελεύθερης φόρμας δημιουργώντας τσαλακώματα ,καμπύλες σκιές και χώρους. Μια αναζήτηση του απόλυτου κενού ή του απόλυτα γεμάτου. Οι θεατές καλούνται να κινηθούν ανάμεσα σε αυτά τα ευτελή υλικά και σε ένα εκτυφλωτικό λευκό φως εμπλεκόμενοι σε μια αποδοχή και ταυτόχρονα αμφισβήτηση του χώρου του χρόνου της ύλης και του σώματος, όπως και των μεταξύ τους σχέσεων.

 

Το έργο φιλοδοξεί να παραστεί ως μια διαρκή αναζήτηση και σύνδεση του ανθρώπου (σώμα και νους) με την οπτική αντίληψη του χώρου(υλικότητα). Καθώς το φως καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον χώρο ,θέτει από μόνο του τα όρια της αντιληπτικότητας. Δημιουργεί εντάσεις φώτο-σκιασμών, κάνοντας κάποια σημεία ορατά ενώ αντίθετα κάποια άλλα απόκρυφα, έτσι ώστε ο άνθρωπος να ενεργοποιεί και τις υπόλοιπες αισθήσεις για την κατανόηση του χώρου. Η οπτική μας αντίληψη εξαρτάται από την τροχιά του ήλιου, την γωνία εκπομπής των ακτινών και την χρωματική ένταση  του φωτός, αλλά και από τον τρόπο που προσπίπτει στην ύλη (Ραμπιντρανάθ,1997). Ταυτόχρονα η εγκατάσταση ενισχύεται  και με την χρήση τεχνητών πηγών φωτισμού , και της διαθλαστικής μεταλλικής επιφάνειας σε χρώμα χρυσό . Φως επί φωτός. Η επιφάνεια αυτή καταλαμβάνει όλο τον επιδαπέδιο  χώρο της εγκατάστασης ,και σαν ένας ‘’δεύτερος χώρος’’  αποτελεί μια «αναπαράσταση της αναπαράστασης» , αφού μεταφέρει την εικόνα της εικαστικής παρέμβασης και την εικόνα  του θεατή σε ένα ζωντανό αντικατοπτρισμό ,αναδρών εναλλασσόμενο σκιερό και φωτεινό περιβάλλον. Δημιουργεί έτσι έναν νέο μετά-χώρο στον οποίο η αύρα του πρώτου χώρου μετατρέπεται σε αύρα μιας  φωτεινής υπερ-τοπίας.

 

Βιβλιογραφία

 

Ελληνική:

 

Αδαμοπούλου,Α.,(2000).Ελληνική Μεταπολεμική Τέχνη Εικαστικές Παρεμβάσεις στον Χώρο. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις University Studio Press

Γραμματικάκης,Γ.,(2009).Η αυτοβιογραφία του φωτός. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης

 

Ξενόγλωσση:

 

Arnheim,R.,(2007).ΟπτικήΣκέψη (Ποταμιανός,Ι.,Βριώνη,Γ.,Μετάφ.) Θεσσαλονίκη:

University Studιo Press

Freeland,C.,(2005).Μα είναι αυτό τέχνη? (Αλμπάνη,Μ.,Μετάφ.)Αθήνα:Εκδόσεις Πλέθρον

Jorgen,D.,(2000) Sense of Landscape, Reflections on a Concept, a Metaphor, a Model. Essays on  Space and Science. USA: The MIT Press

Kahn,L.,(1993).Light and Space, Urs Buttiker

Khalil,G.,(2019).Σκέψειςκαιδιαλογισμοί.(Μελλησινός,Σ.,ΤρουλάκηΑ.,Μετάφ.)  Αθήνα: Εκδόσεις Ωκεανίδα

Le Corbusier,(2004).Για μια Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Εκδόσεις Εκκρεμές

Muller,Κ.,/Rudolf,M., (1969).Φως και όραση. Αθήνα: LIFE

Lowden,J.,(2003).Πρώιμη χριστιανική και βυζαντινή τέχνη.(Αγγελίδου,Μ., Μεταφ.) Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη

Philips,D.,(1964). Lighting in architectural design. New York: McGraw – Hill Book Company

 

Δυκτιογραφία:

 

Βαβλιάκης,Ε.,Προσωπική ιστοσελίδα   www.geo.auth.gr/322/chapter101.html

Προσπέλαση 23/4/2023

 

Gormley,Α.,Επίσημη ιστοσελίδα του καλλιτέχνη www.antonygormley.com

Προσπέλαση 24/12/2022

 

Elliason ,O., Επίσημη ιστοσελίδα του καλλιτέχνη www.olafureliasson.net

Προσπέλαση 24/12/2022

 

 

                                                                                                                                                                5.Φωτογραφικό Υλικό

Γλυπτό Y600 Χ Π260 cm θερμοπλαστικής μεμβράνης, μέρους της εικαστικής εγκατάστασης με τίτλο :Φ-Ως.2023 Κτίριο  Αγ. Όλγα Φλώρινα. Φωτογραφία αρχείου του καλλιτέχνη

Γλυπτό Y180 Χ Π100 cm, κελύφη αυγών μέρους της 

εικαστικής εγκατάστασης με τίτλο :Φ-Ως.2023 Κτίριο  Αγ. Όλγα Φλώρινα. Φωτογραφία αρχείου του καλλιτέχνη

Μικρό-Γλυπτά σε ανάπτυξη 80 Χ 700 cm, Λευκό Μάρμαρο Δράμας μέρους της εικαστικής εγκατάστασης με τίτλο:Φ-Ως.2023 Κτίριο  Αγ. Όλγα Φλώρινα. Φωτογραφία αρχείου του καλλιτέχνη